خرس سیاه آسیایی از گونه های زیبا و نادریست که در برخی مناطق ایران از جمله سیستان و بلوچستان زندگی می کند و جثه متوسط در بین گونه های دیگر خرس ها و طول بدن این جانور با توجه به شرایط محیطی و نوع تغذیه ای که انجام می دهد متغیر بوده و از ۱۳۰ تا ۱۸۰ سانتی متر است.
کوهستانهای شهرستان نیکشهر در جنوب سیستان و بلوچستان یکی از زیستگاه‌های اصلی این خرس محسوب می‌شود و رویشگاه‌های پراکنده درختچه داز و زیتون واقع در بلوچستان شامل مناطق کوهستانی مهرستان، نیک شهر، قصرقند، لاشار، آهوران و رشته کوه بیرک از مهم‌ترین مناطق زندگی خرس سیاه بلوچی است.
این خرس در گویش مردم بلوچ با نام‌های «مَم» و «هرس» شناخته می‌شود.بر اساس شواهد این گونه با ارزش در ارتفاعات شهرستان جیرفت هم وجود دارد شهرستان رودان در استان هرمزگان یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های این گونه ارزشمند در کشور است.
در چند سال اخیر تعداد مشاهدات مستقیم، دیده شدن نمایه‌هایی مانند رد پا و مدفوع و گزارش‌های مردمی از خرس سیاه آسیایی و پلنگ در شهرستان افزایش مستمری داشته‌است. بر اساس بررسی‌های به عمل آمده به نظر می‌رسد این امر بیش از آن که حاصل افزایش تعارض میان انسان و این دو جانور ارزشمند باشد، نتیجه افزایش جمعیت به علت بهبود شرایط زیستی آن‌ها است.
کاهش چشمگیر بارندگی‌ها از سال ۱۳۷۶ به بعد، در حالی که تصور می‌شود بایستی شرایط زیست جانوران را بحرانی تر کند، در برخی مناطق به احیای زیستگاه‌های خرس سیاه کمک کرده‌است. مناطق کوهستانی به دلیل عدم توانایی جذب آب فراوان در سفره‌های زیر زمینی خود، در برابر خشکسالی بسیار آسیب پذیرتر نشان داده و اکثر چاه‌ها خشک شده و بسیاری باغ‌ها از بین رفته‌اند.
این امر باعث تسریع در مهاجرت روستاییان شده‌است به گونه‌ای که بیش از ۹۰ درصد ساکنان این مناطق دور افتاده، در ۱۰ سال اخیر به روستاهای دیگر و شهرها مهاجرت کرده‌اند. راه‌های روستایی متروکه شده و درخت‌های خرما که دارای سازگاری بیشتری در برابر بی آبی هستند باقی‌مانده‌اند.
به این ترتیب زیستگاه‌ها پیوستگی خود را بار دیگر به دست آورده غذای کافی نیز در دسترس خرس سیاه قرار گرفته‌است. علاوه بر این افزایش نسبی بارندگی‌ها در چند سال اخیر، بهبود عملکرد محیط بانان و گشت و کنترل‌های منظم و مستمر، آگاه‌سازی جوامع محلی، بهبود فرهنگ محیط زیستی مردم و حساس شدن نسبت به وضعیت گونه‌های جانوری، به افزایش جمعیت و کاهش تلفات کمک شایانی کرده‌است.
به این گونه از خرس ها، خرس سیاه تبتی، خرس ماه (به دلیل حلقه سفیدی که بر روی سینه شان دارند) و خرس یقه دار نیز گفته می شود. خرس سیاه آسیایی در ایران نیز مشاهده شده است. گستره زندگی خرس سیاه آسیایی هر چند در سرتاسر جنوب آسیا بیان شده اما در واقع در بسیاری از مناطق مکان زندگی این نوع خرس نابود شده است.
در نقشه پراکندگی و زندگی خرس سیاه آسیایی تنها در بخش هایی از وجود این نوع گونه در حال خطر انقراض مطلع هستیم که در نقشه به رنگ قهوه ای دیده می شود. خوشبختانه این نوع خرس در جنوب کشور چین به وفور دیده شده و اقدامات مناسب تری به نسبت دیگر کشورها برای محافظت از این گونه به عمل آمده است. متاسفانه با این که خرس سیاه آسیایی در نواحی کشور پاکستان و بخش هایی از استان سیستان و بلوچستان کشورمان دیده شده اما تهدیدهای بسیاری برای آن ها وجود دارد.
خصوصیات خرس سیاه آسیایی
خرس ها در رده پستانداران و راسته گوشت خواران قرار می گیرند. با این وجود نمی توان خرس ها را گوشت خوار نامید. خرس ها همه چیز خوار هستند. آن ها از میوه ها و گیاهان نیز تغذیه می کنند و به شدت جذب مواد غذایی شیرین می شوند. همان طور که از اسم خرس سیاه آسیایی مشخص است، رنگ این خرس سیاه بوده و گوش های بسیار گردی دارد.
این نوع خرس با خرس سیاه آمریکایی تفاوت هایی دارد. بر روی سینه خرس سیاه آسیایی علامتی سفید رنگ به شکل هفت یا Vدیده می شود همچنین پوزه این حیوان نیز روشن تر از باقی مناطق بدنش دیده می شود. این نوع خرس از جمله حیوانات منزوی و شبگرد است و به همین خاطر می توان علت رنگ سیاه این نوع خرس را فهمید. برخی دانشمندان، خرس سیاه آسیایی را نیای گونه های مختلف خرس های امروزی می داند.
این نوع خرس گیاه خوار است اما از حیوانات و حشرات، مهره داران کوچک، نوزاد پستانداران و گاهی اوقات دام اهلی تغذیه می کند. خرس بلوچی عاشق خرما و کندوهای عسل و در کل میوه های شیرین بوده و در نتیجه در شب هنگام به مزارع محلی رفته و آسیب می رساند. خرما ۸۵ درصد رژیم غذایی این حیوان را تشکیل می دهد و پس از آن درختان میوه در درجه دوم قرار دارد.
با آنکه خرس سیاه آسیایی از آرام ترین گونه های خرس در میان پستانداران است اما این گونه نسبت به انسان بسیار پرخاشگر است؛ در نتیجه بهتر است که هیچ گاه نزدیک این حیوان نشوید. برخلاف تصورات عمومی که همه فکر می کنند همه خرس ها، خواب زمستانی دارند، این نوع خرس در زمستان نمی خوابد. ۲۵ سال عمر می کند. فصل جفتگیری او در اواخر تابستان بوده و پس از حدود هفت ماه دو توله می زاید. این نوع خرس تنها پس از به دنیا آمدن توله هایش قابل رویت است. طول این حیوان ۱۲۰ تا ۱۸۰ سانتی متر و وزن آن بین ۵۰ تا ۱۷۰ کیلوگرم است.
کشورمان ایران را می توان غربی ترین نقطه پراکندگی خرس سیاه آسیایی دانست. گونه خرس سیاه آسیایی یک زیر گونه دارد که به گونه بلوچی خرس سیاه معروف بوده و در معرض انقراض است. زیر گونه بلوچی خرس سیاه آسیایی تنها در بخشی از نواحی پاکستان و ایران دیده شده است.
خرس سیاه آسیایی هم‌اکنون در طبقه به شدت در معرض انقراض(CR) لیست سرخ اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) قرار دارد و هیچ آمار مشخصی از تعداد اندک جمعیت این گونه در کشورمان ایران در دست نیست. لیست سرخ اتحادیه بین المللی به این معنی است که در طول ۱۰ سال گذشته ۵۰ درصد از جمعیت گونه مورد نظر از بین رفته است.
متاسفانه به دلیل زیبایی این نوع خرس و جثه متوسطی که دارد، توسط شکارچیان گرفتار شده و برای سیرک ها فروخته می شود. بعضی از شکارچیان برای طب سنتی این نوع خرس را کشته و به چین می فرستند. در نتیجه سازمان حفاظت از محیط زیست برای جلوگیری از شکار خرس سیاه آسیایی و حفاظت از آن، جریمه شکاری معادل ۵۰ میلیون تومان را برای آن تعیین کرده است. در مورد خسارت هایی که این گونه در حال انقارض ممکن است به باغات و نخلستان ها بزند، بیمه خرس و زیانات وارده توسط این حیوان به کشاورزان پرداخت خواهد شد تا افراد محلی آسیبی به این حیوان نرسانند. طرح حفاظت بلند مدت از این حیوان از خرداد سال ۱۳۹۲ آغاز شده است.
نظر شما